QUAN NIỆM VỀ ĐẤU TRANH LÝ LUẬN, CHẤT LƯỢNG VÀ HIỆU QUẢ ĐẤU TRANH LÝ LUẬN

OANH TRẦN

Chúng ta tìm hiểu “quan niệm về đấu tranh lý luận”, “quan niệm về chất lượng đấu tranh lý luận”, “hiệu quả đấu tranh lý luận” trước để đi đến “quan niệm về chất lượng và hiệu quả đấu tranh lý luận”.

Từ “đấu tranh lý luận” đã được dùng từ lâu, tuy nhiên chưa được khái niệm một cách chính thống ở văn bản nào, kể cả trong Từ điển Tiếng Việt. Vì vậy, để đi đến khái niệm về “đấu tranh lý luận”, chúng ta cần đi từ khái niệm “lý luận” và “đấu tranh”.

Theo Từ điển Tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học, Nhà xuất bản Đà Nẵng, năm 2006: “Lý luận: 1. Là hệ thống tư tưởng được khái quát từ kinh nghiệm thực tiễn, có tác dụng chỉ đạo thực tiễn. 2. Là những kiến thức được khái quát và hệ thống trong một lĩnh vực nào đó (nói tổng quát)”. Như vậy, lý luận có ở rất nhiều lĩnh vực: lý luận trên lĩnh vực tự nhiên, lý luận trên lĩnh vực xã hội … “Đấu tranh: là dùng sức mạnh vật chất hay tinh thần để chống lại hoặc diệt trừ”.

Với khái niệm về “lý luận” và “đấu tranh” nêu trên, thì “đấu tranh lý luận” có thể hiểu là dùng những hệ thống tư tưởng, kiến thức này để chống lại hoặc diệt trừ hệ thống tư tưởng, kiến thức khác.

Do rất nhiều nguyên nhân như trình độ, nhận thức, hoàn cảnh, thế giới quan… khác nhau nên “tư tưởng” hay “kiến thức” về một vấn đề nào đó, về một lĩnh vực nào đó ở người (hoặc nhóm người) này có thể không giống người (hoặc nhóm người) khác. Từ đó dễ nảy sinh sự tranh luận, phản bác, đấu tranh… với nhau.

Theo Từ điển trên: “Tư tưởng: 1. Sự suy nghĩ hoặc ý nghĩ. 2. Quan điểm và ý nghĩ chung của con người đối với hiện thực khách quan và đối với xã hội”; “Kiến thức: những điều hiểu biết có được do từng trải hoặc do học tập”.

Kiến thức theo khái niệm nêu trên là việc con người hiểu biết, tiếp nhận những cái đã có sẵn; kiến thức người này khác người kia chủ yếu là do hiểu biết về của người này là ít hơn hoặc nhiều hơn người kia. Như vậy, khi kiến thức khác nhau người ta sẽ dễ thuyết phục nhau. Còn tư tưởng theo khái niệm nêu trên là cái chưa có sẵn, mà là do suy nghĩ hay ý nghĩ của con người; tư tưởng nếu khác nhau chủ yếu là do suy nghĩ, ý nghĩ của người này khác người kia. Như vậy, khi tư tưởng khác nhau, người ta rất khó thuyết phục nhau. Vì vậy, để đến mức phải chống lại, diệt trừ nhau - đấu tranh với nhau, thì với những người có kiến thức khác nhau rất hãn hữu xảy ra, mà chủ yếu là ở những người có tư tưởng khác nhau, đối lập nhau.

Từ có tư tưởng, nhiều người, nhóm người đã phát triển thành hệ thống tư tưởng (lý luận) về vấn đề, lĩnh vực nào đó. Và hệ thống tư tưởng khác nhau, đối lập nhau cũng đấu tranh, thậm chí còn gay gắt, quyết liệt hơn với nhau. Đó là ĐTLL. Vậy, ĐTLL là đấu tranh giữa những người (hay nhóm người) có các hệ thống tư tưởng khác nhau, đối lập nhau.

2. Quan niệm về “chất lượng đấu tranh lý luận”

Cũng theo Từ điển nêu trên: “Chất lượng: 1. Cái tạo nên phẩm chất, giá trị của một con người, một sự vật, sự việc. 2. Tính chất, yếu tố cấu tạo của sự vật. 3. thuộc tính cơ bản của sự vật, cái làm cho sự vật này phân biệt với sự vật khác, phân biệt với lượng”. Vậy, “chất lượng ĐTLL” là muốn nói đến cái chất lý luận chúng ta dùng để đấu tranh.

Có nhiều vấn đề, có nhiều lĩnh vực có các lý luận khác nhau: như triết học có trường phái “duy tâm”, có trường phái “duy vật”; nghệ thuật có quan điểm “nghệ thuật vị nghệ thuật”, có quan điểm “nghệ thuật vị nhân sinh”; trong điện ảnh, kiến trúc, hội họa … cũng có nhiều quan điểm, lý luận khác nhau. Và các lý luận đó có sự tranh luận, đấu tranh với nhau. Nhưng ĐTLL gay gắt nhất, quyết liệt nhất, “một mất một còn” nhất là cuộc ĐTLL của những người thuộc các giai cấp đối lập nhau. Hiện nay là ĐTLL giữa CNXH và CNTB. Vì vậy, nói “đấu tranh lý luận” được hiểu là nói đấu tranh giữa hệ tư tưởng của CNXH với hệ tư tưởng của CNTB.

Hệ thống tư tưởng của CNXH là chủ nghĩa Mác - Lênin. Ở Việt Nam, từ khi chủ nghĩa Mác - Lênin được truyền bá vào nước ta, từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời lãnh đạo cách mạng Việt Nam, lấy chủ nghĩa Mác - Lênin làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hoạt động của mình, đề ra đường lối đưa nước ta đi lên CNXH…, thì các thế lực phản động, thù địch luôn tìm cách chống phá. Âm mưu của chúng là phá hoại công cuộc xây dựng CNXH của chúng ta, hướng nước ta đi theo quỹ đạo tư bản chủ nghĩa. Cuộc đấu tranh với các thế lực thù địch nói chung, ĐTLL ở nước ta nói riêng luôn được Đảng ta đặt ra để bảo vệ lý tưởng, con đường mà Đảng đã lựa chọn.

Đặc biệt, sau khi các nước XHCN ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ, các thế lực thù địch cho đây là thời cơ để xóa bỏ CNXH, ráo riết tiến hành chiến lược “diễn biến hòa bình” chống phá các nước XHCN còn lại, trong đó Việt Nam là một trọng điểm. Một trong những âm mưu, thủ đoạn của hoạt động “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch đối với nước ta là đưa ra các luận điệu phủ định, bóp méo chủ nghĩa Mác - Lênin, xuyên tạc đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước… hòng tạo ra trong Đảng sự phân liệt về tư tưởng, tổ chức, xóa bỏ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, vai trò lãnh đạo của Đảng, kích động tâm lý bất mãn, chống đối chế độ, chia rẽ nội bộ Đảng và khối đại đoàn kết toàn dân tộc, từng bước đưa nước ta đi chệch con đường XHCN.

Trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa hiện nay, các thế lực thù địch ráo riết đẩy mạnh chiến lược “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” và “xâm lăng văn hóa” nhằm xóa bỏ chế độ XHCN và bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam; trong khi vẫn còn không ít cấp ủy, chính quyền, mặt trận, đoàn thể, cán bộ, đảng viên và nhân dân chưa nhận thức đúng tính chất nguy hiểm của âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình”, đặc biệt chưa nhận thức rõ tác hại của “tự diễn biến” trong nội bộ đang có xu hướng tăng lên trong xã hội, tiềm ẩn nguy cơ trực tiếp gây mất ổn định chính trị; đáng chú ý tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và nhân dân chưa được khắc phục có hiệu quả, làm giảm sức chiến đấu của Đảng và lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ - là cơ hội để các thế lực thù địch, cơ hội đẩy mạnh chiến lược “diễn biến hòa bình” chống phá Đảng, Nhà nước, chế độ ta, từng bước lái đất nước ta đi chệch con đường XHCN.

Để góp phần giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội đất nước theo định hướng XHCN, cần tạo được sự chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành động, nâng cao chất lượng, hiệu quả cuộc đấu tranh chống “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa trong thời kỳ mới. Với tinh thần đó, ngày 17/4/2009, Ban chấp hành Trung ương ban hành Chỉ thị số 34-CT/W của Ban Bí thư “Về tăng cường cuộc đấu tranh chống âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa”. Trước âm mưu, thủ đoạn mới của các thế lực thù địch, cùng với các giải pháp về kinh tế, xã hội, văn hóa, xây dựng Đảng, chỉ thị nêu rõ, phải: “Đấu tranh kịp thời chống các luận điệu phủ định, bóp méo chủ nghĩa Mác - Lênin, xuyên tạc đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước …”. Đây đang được coi là ĐTLL ở nước ta. 

Như vậy, ĐTLL mà chúng ta đang đề cập phạm vi hẹp hơn, chỉ trong “đấu tranh chống âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa”; chỉ “chống các luận điệu phủ định, bóp méo chủ nghĩa Mác - Lê nin, xuyên tạc đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước”. Vậy, chất lý luận hay chất lượng ĐTLL là gì?

Hiến pháp Nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (Điều 4) đã xác định: “Đảng cộng sản Việt Nam, đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đại biểu trung thành quyền lợi của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, theo chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội”.

Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam (năm 2011) cũng nêu rõ: “Mục đích của Đảng là xây dựng nước Việt Nam độc lập, dân chủ, giàu mạnh, xã hội công bằng, văn minh, không còn người bóc lột người, thực hiện thành công CNXH và cuối cùng là chủ nghĩa cộng sản.

Đảng lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động, phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa trí tuệ của nhân loại, nắm vững quy luật khách quan, xu thế thời đại và thực tiễn đất nước để đề ra Cương lĩnh chính trị, đường lối cách mạng đúng đắn, phù hợp với nguyện vọng của nhân dân”.

Như vậy, chất lý luận - chất lượng cuộc ĐTLL hiện nay ở Việt Nam là chúng ta phải sử dụng những lý luận dựa trên nền tảng tư tưởng của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh để phê phán, phản bác, chống lại các luận điệu sai trái của các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị.

Chất lượng ĐTLL của ta dựa trên lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là những lý luận khoa học nhất, tiên tiến nhất, phù hợp nhất với cách mạng nước ta làm chuẩn. Điều đó nói lên sự khác biệt của ĐTLL với hoạt động phá hoại tư tưởng của các thế lực thù địch cũng như ĐTLL ở các lĩnh vực khác.

3. Quan niệm về hiệu quả đấu tranh lý luận

Cũng theo Từ điển trên: “Hiệu quả: kết quả như yêu cầu của việc làm mang lại”. Vậy hiệu quả ĐTLL là đạt được mục đích, yêu cầu cuộc ĐTLL đề ra.

Như trên đã nêu: các thế lực thù địch đưa ra các luận điệu phủ định, bóp méo chủ nghĩa Mác - Lênin, xuyên tạc đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước… hòng tạo ra trong Đảng sự phân liệt về tư tưởng, tổ chức, xóa bỏ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, vai trò lãnh đạo của Đảng, kích động tâm lý bất mãn, chống đối chế độ, chia rẽ nội bộ Đảng và khối đại đoàn kết dân tộc, từng bước đưa nước ta đi chệch con đường XHCN. Đây là hoạt động phá hoại tư tưởng rất thâm độc của kẻ địch nên phải đối phó với chúng bằng những lý luận, những hệ tư tưởng sắc bén của ta. Cuộc ĐTLL trên lĩnh vực này phải đạt được kết quả sau:

- Đánh giá đúng được âm mưu “diễn biến hòa bình” về tư tưởng của các thế lực phản động, thù địch, cơ hội chính trị; vạch rõ được sự sai trái của chúng, từng bước đẩy lùi các hành động chống phá của chúng.

- Xây dựng được hệ thống lý luận để khẳng định những quan điểm cơ bản, đúng đắn của Đảng, bác bỏ những luận điệu sai trái, cung cấp những căn cứ khoa học cho các cấp các ngành, các phương tiện thông tin đại chúng, cán bộ, đảng viên và nhân dân làm cho mọi người có sức đề kháng trước những luận điệu tuyên truyền, xuyên tạc kích động của các thế lực thù địch.

- Bảo vệ tốt đường lối của Đảng, củng cố được niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào Đảng, Nhà nước, chế độ XHCN, công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN.

Đạt được kết quả trên cũng chính là đạt được hiệu quả trong ĐTLL.

Thời gian qua, hiệu quả ĐTLL của ta còn hạn chế. Đánh giá của Nghị quyết Trung ương 5, khóa X có nêu: 

- Công tác lý luận còn lạc hậu trên một số mặt, chưa đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn; chưa giải đáp được nhiều vấn đề do thực tiễn đặt ra; chất lượng các sản phẩm nghiên cứu khoa học lý luận chưa cao; lý luận chưa làm tốt chức năng định hướng cho hoạt động thực tiễn.

- Trình độ đội ngũ cán bộ lý luận còn bất cập so với yêu cầu mới

- Công tác lãnh đạo, quản lý các hoạt động lý luận, chương trình nội dung, phương pháp giáo dục lý luận, chính trị trong nhà trường chậm đổi mới, chưa theo kịp trình độ phát triển và yêu cầu của xã hội.

Trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI cũng đã nêu: công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn chưa làm sáng tỏ được một số vấn đề về Đảng cầm quyền, về CNXH và con đường đi lên CNXH ở nước ta. Tính chiến đấu, tính thuyết phục, hiệu quả của công tác tư tưởng còn hạn chế.

Khắc phục tình trạng này, Nghị quyết Đại hội XI của Đảng đã chỉ rõ: Nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác tư tưởng, lý luận. Trong đó, phải tăng cường nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn làm sáng tỏ một số vấn đề về Đảng cầm quyền, về CNXH ở nước ta và những vấn đề mới nảy sinh trong quá trình đổi mới. Tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức, nâng cao hơn nữa tính chiến đấu, tính thuyết phục, hiệu quả của công tác tư tưởng, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tuyên truyền, cổ vũ động viên các nhân tố mới, điển hình tiên tiến, gương người tốt, việc tốt, giáo dục truyền thống yêu nước, cách mạng. Đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục lý luận chính trị, giáo dục công dân trong hệ thống trường chính trị, các trường thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. Kiên quyết đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hoạt động “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch. Chủ động phòng ngừa, đấu tranh, phê phán những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ ta, v.v..

4. Quan niệm về “chất lượng và hiệu quả đấu tranh lý luận” ở nước ta hiện nay 

Chúng ta xây dựng được hệ thống lý luận dựa trên nền tảng tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh khẳng định quan điểm cơ bản, đúng đắn của Đảng, bác bỏ những luận điệu sai trái của các thế lực thù địch; có cách thức thông tin, tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục để lý luận của ta đến được và thấm sâu vào mọi cán bộ, đảng viên và nhân dân, làm cho chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh thắng thế và thống lĩnh trong tư tưởng cán bộ, đảng viên và nhân dân ta; làm cho mọi người thấy được con đường đi lên CNXH là tất yếu của nước ta cũng như của loài người; Đảng là nhân tố quyết định thành công của việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, chỉ có Đảng mới có đủ trí tuệ, bản lĩnh và năng lực vạch đường lối đúng để lãnh đạo đất nước; tính đúng đắn của Cương lĩnh, chiến lược, chủ trương lớn của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; vạch rõ được sự sai trái của những luận điệu của các thế lực thù địch, cơ hội chính trị. Từ đó làm cho cán bộ, đảng viên, nhân dân tin tưởng tuyệt đối vào Đảng, Nhà nước, chế độ XHCN, công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hội nhập quốc tế, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN; có sức đề kháng trước những luận điệu tuyên truyền, xuyên tạc, kích động của các thế lực thù địch và từng bước đẩy lùi được các hành động chống phá của địch; phát huy được sức mạnh toàn dân tộc nâng cao ý chí phấn đấu thực hiện thành công sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN./.