NHỮNG NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA ĐẤU TRANH LÝ LUẬN HIỆN NAY

1. Nguyên tắc tính đảng, tính giai cấp

Một trong những nguyên tắc cơ bản của đấu tranh lý luận (ĐTLL) là tính đảng, tính giai cấp. Tính đảng của ĐTLL hiện nay là tính đảng mácxít. Tính đảng của ĐTLL là sự vững vàng và kiên định một cách có ý thức trên lập trường của giai cấp công nhân, phản ánh và bảo vệ lợi ích của giai cấp công nhân và toàn thể nhân dân lao động; lấy hệ tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng của cuộc đấu tranh, thể hiện sự trung thành, thể hiện bản lĩnh chính trị trong cuộc ĐTLL

Cơ sở lý luận của nguyên tắc tính đảng được C. Mác và Ph. Ăngghen đặt nền móng, và V. I.  Lênin phát triển ở giai đoạn lịch sử tiếp theo. V. I. Lênin phân tích toàn diện về bản chất của tính đảng và yêu cầu công khai tính đảng, khẳng định lập trường của mình trong đấu tranh tư tưởng, lý luận. Khi nghiên cứu về vấn đề này, Người đã nhiều lần đề cập tới vấn đề mối liên hệ giữa tính giai cấp và tính đảng, tới vấn đề xác định tính đảng về phương diện giai cấp, tới vấn đề đặc điểm và vai trò của tính đảng. Tính đảng thể hiện thái độ đấu tranh không khoan nhượng với các quan điểm, luận điểm sai trái.

Tính đảng quyết định khuynh hướng ĐTLL, chi phối nội dung, phương thức ĐTLL, được phản ánh trong tất cả các lĩnh vực của ĐTLL. Yêu cầu của tính đảng trong ĐTLL đối với cả trách nhiệm, cả các chuẩn mực chính trị, tư tưởng và khoa học của lực lượng đấu tranh và mỗi cá nhân. Nguyên tắc tính đảng là tiêu chí cơ bản để xác định bản lĩnh chính trị, khẳng định tính nhất quán ĐTLL và đánh giá kết quả ĐTLL.

Tính đảng thể hiện một khuynh hướng xã hội, phản ánh và bảo vệ lợi ích của lực lượng xã hội nhất định. Trong xã hội phân chia thành các giai cấp đối kháng, còn tồn tại các lợi ích khác biệt, lập trường tính đảng đương nhiên phải được thể hiện trước hết ở phương diện giai cấp. ĐTLL là một hình thức cơ bản của đấu tranh hiện nay.

Nguyên tắc tính đảng, tính giai cấp là cơ sở định hướng ĐTLL trong xã hội có phân chia giai cấp, còn tồn tại các lợi ích khác biệt, phải gắn với bản chất và đặc điểm giai cấp của ĐTLL trong từng thời điểm lịch sử cụ thể. Công khai và dứt khoát đứng trên lập trường của giai cấp công nhân, phản ánh và bảo vệ một cách trung thực, nhất quán những yêu cầu và lợi ích của giai cấp công nhân và toàn thể nhân dân lao động.

Nguyên tắc tính đảng, tính giai cấp của ĐTLL đòi hỏi phải vạch trần bản chất phản khoa học, phản cách mạng của các quan điểm, luận điểm của thế lực thù địch, đánh giá xác đáng những hạn chế, sai trái của chúng, bảo vệ được những giá trị khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, bảo vệ lý luận khoa học về mục tiêu và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. 

2. Nguyên tắc tính hệ tư tưởng

Vũ khí tư tưởng của ĐTLL là hệ tư tưởng của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Lý luận này vạch ra bản chất của các mối quan hệ xã hội, vai trò của các giai cấp, các nhóm xã hội ... để xác định đúng được mục tiêu và nhiệm vụ, phương tiện và phương thức ĐTLL trong những điều kiện và hoàn cảnh lịch sử cụ thể. Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định, lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động. Quán triệt hệ tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh để từ đó vận dụng một cách linh hoạt và sáng tạo trong mỗi nội dung, hình thức ĐTLL. ĐTLL là một hình thức đấu tranh giai cấp, thực chất là cuộc đấu tranh “ai thắng ai” về mặt ý thức hệ. Trong xã hội có giai cấp, không thể có một lý luận "vô tư" được.

Bảo đảm nguyên tắc tư tưởng trong ĐTLL, trước hết đòi hỏi phải luôn nắm vững bản chất cách mạng và khoa học trong hệ thống những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Chỉ có dựa chắc trên nền tảng hệ thống lý luận mácxít thì cuộc ĐTLL mới đạt hiệu quả cao.

Ngày nay, trước những thay đổi nhanh chóng, phức tạp của tình hình thế giới, với sự sụp đổ của hệ thống xã hội XHCN, sự tồn tại với những điều chỉnh thích nghi của nhiều nước tư bản, gắn liền với toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, sự phát triển như vũ bão của cách mạng khoa học và công nghệ... đang đặt ra nhiều vấn đề mới về lý luận, thì việc nắm vững thực chất khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là vấn đề có ý nghĩa cực kỳ quan trọng trong phát triển lý luận và cuộc đấu ĐTLL. Bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng là một nguyên tắc của ĐTLL hiện nay.

Lý luận Mác - Lênin là nền tảng tư tưởng lý luận của quan điểm chính trị, đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam. Ngược lại, quan điểm chính trị, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam lại định hướng chính trị, bảo đảm phát triển lý luận đúng hướng, phù hợp với thực tiễn của cách mạng Việt Nam. Vấn đề có tính nguyên tắc này đòi hỏi các chủ thể lãnh đạo quản lý, các cơ quan và cán bộ làm công tác nghiên cứu lý luận phải nhận thức và giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa lý luận với quan điểm, đường lối chính trị của Đảng, chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đối với tổ chức đảng các cấp, nhất là cấp chiến lược cần phải đổi mới phương thức, nâng cao trình độ lãnh đạo đối với nghiên cứu lý luận. Đối với cán bộ nghiên cứu phải chấp hành nghiêm cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với các hoạt động nghiên cứu lý luận. Cần đề phòng xu hướng nghiên cứu lý luận tách rời quan điểm, đường lối chính trị, thoát ly những nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước đang giải quyết sẽ trở thành kinh viện, trừu tượng, không có đóng góp thiết thực, thậm chí phạm sai lầm. Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh về “văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy”[1], công tác nghiên cứu lý luận phải kịp thời phát hiện và kiên quyết đấu tranh không khoan nhượng, có căn cứ khoa học và đủ sức thuyết phục với những quan điểm lý luận sai trái, thù địch.

Nguyên tắc hệ tư tưởng đòi hỏi ĐTLL phải góp phần khẳng định tính đúng đắn và những giá trị cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, tích cực góp phần xây dựng, củng cố vững chắc trận địa tư tưởng của Đảng trong xã hội.

3. Nguyên tắc khách quan khoa học

Tính khách quan, khoa học là là một trong những đặc điểm có tính bản chất của lý luận chân chính. ĐTLL thực chất là đấu tranh của những quan điểm, luận điểm đối lập nhau, là khẳng định chân lý thuộc về mình và phủ nhận, xuyên tạc lý luận của đối phương. Do đó, muốn ĐTLL có sức thuyết phục phải có lập luận khoa học và sáng tạo với những căn cứ xác đáng. Bảo vệ, phát triển nền tảng tư tưởng của Đảng là tất yếu, nhưng công việc đó chỉ có tính thuyết phục khi được luận chứng trên cơ sở khoa học. Điều này cần được xác định như một tiêu chí không thể thiếu đối với ĐTLL hiện nay.

 Nên nhớ rằng, một quan điểm, luận điểm chỉ là chân lý khi nó được nhận thức và vận dụng đúng đắn trong những trường hợp cụ thể. Trong đấu tranh, nếu một luận điểm đã được thừa nhận là đúng, nhưng nếu không gắn với những điều kiện và hoàn cảnh cụ thể, luận điểm sẽ trở thành sai lầm, bị kẻ thù lợi dụng chống lại. ĐTLL dễ rơi vào tình trạng võ đoán, thiếu độ chín, thiếu độ sâu và tính thuyết phục.

Nguyên tắc khách quan khoa học của ĐTLL đòi hỏi phương pháp tư duy biện chứng duy vật, phương pháp này đối lập với phương pháp tư duy chủ quan phiến diện, một chiều hoặc rập khuôn máy móc. Phương pháp tư duy siêu hình là cơ sở của lối "chiết chung" và thuật "ngụy biện trong ĐTLL. Các phần tử cơ hội, xét lại thường đưa ra thứ lý luận thiếu khách quan, toàn diện, mà dựa vào lối tư duy "chiết chung", "ngụy biện", nếu không xem xét, phân tích kỹ cũng dễ bị ngộ nhận.

Trong bối cảnh mới, ĐTLL không thể dựa một cách cứng nhắc giáo điều vào những nguyên lý, lý luận đã từng chứng tỏ khả năng kỳ diệu trước đây để mong giải quyết các vấn đề thực tiễn đang nảy sinh, phải lấy cái "dĩ bất biến" để "ứng vạn biến". Nếu không có sự khám phá mới, sáng tạo thì lý luận chỉ là sự sao chép, sự vận dụng máy móc, không thể góp phần làm giàu lý luận cách mạng và cũng không thể bảo vệ được nền tảng tư tưởng của Đảng một cách chủ động và vững chắc.

Hiệu quả ĐTLL được thể hiện rõ nét ở tính thuyết phục về mặt khoa học của các luận điểm và kết luận được rút ra. Các luận điểm và kết luận được rút ra có thể không phải là vấn đề hoàn toàn mới, nhưng quan trọng là đáp ứng đúng đòi hỏi của thực tiễn và phải có căn cứ khoa học xác đáng.

Chủ nghĩa Mác - Lênin là một học thuyết mở, có nghĩa là không phải cứng nhắc và bất biến mà có khả năng và không ngừng tự đổi mới, tự phát triển trong dòng trí tuệ của nhân loại. Toàn bộ học thuyết Mác - Lênin có giá trị bền vững xét trong tinh thần biện chứng, nhân đạo và hệ thống tư tưởng cốt lõi của nó. Những tinh hoa trí tuệ của các thế hệ kế tục sẽ làm cho chủ nghĩa Mác - Lênin ngày càng hoàn thiện và sáng rõ hơn trong các điều kiện cụ thể. Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là cơ sở vững chắc của cuộc đấu tranh lý luân hiện nay.

4. Nguyên tắc thống nhất lý luận và thực tiễn

Nguyên tắc thống nhất lý luận vừ thực tiễn là một nguyên tắc cơ bản, cần quán triệt sâu sắc trong ĐTLL. Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý, là nguồn cung cấp cứ liệu và kinh nghiệm cho đáu tranh lý luận. Xét đến cùng thì ĐTLL đều không mang mục đích tự thân, mà ĐTLL là nhằm giải quyết các vấn đề được đặt ra từ thực tiễn. Mặt khác, ĐTLL cũng không có hiệu quả nếu thiếu nguồn nguyên liệu được chắt lọc, khái quát, đúc kết từ thực tiễn. Đồng thời, chỉ khi gắn với thực tiễn thì ĐTLL mới tìm được những câu trả lời thực sự có giá trị. Vì vậy, ĐTLL cần lấy căn cứ từ thực tiễn, hướng đến giải quyết những vấn đề cả lý luận và thực tiễn đặt ra. Nếu trong ĐTLL mà cứ đi theo công thức định sẵn, không chú ý đến các vấn đề mới nảy sinh trong kinh tế, không để tâm đến tâm trạng xã hội và tình cảm của nhân dân thì không thể đủ sức thuyết phục. Thực tiễn đã khẳng định, cách thức tốt nhất để bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng là không ngừng phát triển nền tảng lý luận tư tưởng ấy luôn phù hợp với thực tiễn thời đại.  

Việc thường xuyên bám sát tình hình thực tiễn, bảo đảm tính hướng đích trong đấu tranh lý luân. Chỉ có trên cơ sở bám sát thực tiễn thì cùng với những kết luận khoa học về mặt lý luận, mới bảo đảm tính khả thi trong ĐTLL. Bám sát thực tiễn, gắn phát triển lý luận với tổng kết thực tiễn, từ tổng kết thực tiễn để phát triển lý luận, đồng thời thấu suốt phát triển lý luận để làm tốt hơn tổng kết thực tiễn, chỉ như vậy thì mới bảo đảm nâng cao hiệu quả ĐTLL. Trong ĐTLL, từ thực tiễn sinh động, phải nhận thức sự cần thiết và cấp thiết phải đổi mới, bổ sung, phát triển lý luận Mácxít. Đây là điều khác biệt lớn giữa ĐTLL với các hình thức đấu tranh thực tiễn khác. Chỉ khi nào lý luận bám sát thực tiễn, nắm bắt được hơi thở của cuộc sống, bắt rễ sâu trong đời sống hiện thực, kịp thời giải đáp những vấn đề do thực tiễn cách mạng đặt ra, định hướng, khơi nguồn sáng tạo từ phong trào cách mạng và sáng kiến của quần chúng, thì khi đó ĐTLL mới đạt hiệu quả cao, tránh khỏi giáo điều và các khuynh hướng "tư biện" trong ĐTLL.

Trên cơ sở nắm vững lý luận nền tảng của chủ nghĩa Mác - Lênin,  cần quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh và vận dụng nhuần nhuyễn vào thực tiễn ĐTLL. Tư tưởng Hồ Chí Minh là biểu hiện sáng ngời về sự vận dụng trung thành và sáng tạo lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện Việt Nam, đồng thời còn là sự đúc rút sâu sắc, khái quát và nâng lên tầm lý luận từ thực tế lịch sử và thực tiễn đấu tranh cách mạng của Đảng và nhân dân Việt Nam. Dựa vào lý luận mác xít, luận giải một cách "khẩu phục, tâm phục" những vấn đề mới đang đặt ra, thì cuộc ĐTLL mới có hiệu quả./.

Ngọc Bảo

---

[1] Hồ Chí Minh ttoàn tập, Nxb CTQG, H. 1995, tập 6, tr. 368.