ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN VĂN HÓA VIỆT NAM THEO TINH THẦN ĐẠI HỘI XIII CỦA ĐẢNG

 

Kỳ Anh

1. Tư tưởng chỉ đạo phát triển văn hóa

Trên cơ sở kế thừa nội dung có giá trị sâu sắc về xây dựng và phát triển văn hoá, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước của Nghị quyết Trung ương 9 khoá XI; từ những điểm nổi bật về văn hóa trong Văn kiện Đại hội XII của Đảng và từ Kết luận số 76 KL/TW (04/6/2020) của Bộ Chính trị khóa XII, Văn kiện Đại hội XIII đã khẳng định: “Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa, con người Việt Nam thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Tăng đầu tư cho phát triển sự nghiệp văn hóa. Xây dựng, phát triển, tạo môi trường và điều kiện xã hội thuận lợi nhất để khơi dậy truyền thống yêu nước, niềm tự hào dân tộc, niềm tin, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; tài năng, trí tuệ, phẩm chất của con người Việt Nam là trung tâm, mục tiêu và động lực phát triển quan trọng nhất của đất nước."[1].

Đây chính là nhận thức mới của Đảng về mối quan hệ hữu cơ chặt chẽ giữa văn hóa với con người, nhấn mạnh hơn đến vai trò của con người với tính chất là chủ thể, cũng là mục đích của phát triển văn hóa. Phát triển văn hóa chính là phát triển con người và ngược lại. Cùng với chủ trương gắn kết chặt chẽ giữa tăng trưởng kinh tế với thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, sự tăng cường, gắn kết xây dựng con người và nền văn hóa trong một thể thống nhất sẽ là cơ sở vững chắc để khơi dậy truyền thống yêu nước, niềm tự hào dân tộc, niềm tin, khát vọng phát triển, không chỉ làm cho văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần, mà còn trở thành động lực mạnh mẽ cho sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Như vậy, cùng tổ chức có hiệu quả công tác xây dựng Đảng, phát triển kinh tế, củng cố quốc phòng, an ninh thì thực hiện hiệu quả định hướng phát triển văn hóa của Đảng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong tiến trình phát triển chung của đất nước giai đoạn 2021 - 2030. Do đó, cần thống nhất cao về mặt nhận thức rằng: Còn văn hóa là còn tất cả. Mất văn hóa là mất tất cả.

Từ sự kế thừa nội dung về văn hóa trong các văn kiện, Nghị quyết trước đó, trong Văn kiện Đại hội XIII, để xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, Đảng ta đã khẳng định: “Tập trung nghiên cứu, xác định và triển khai xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người gắn với gìn giữ và phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới”^[2]. Đây là nhận thức mới của Đảng về văn hóa, con người Việt Nam trong tiến trình phát triển đất nước. Theo đó, việc nghiên cứu, xác định và xây dựng hệ giá trị quốc gia là vấn đề cốt lõi nhất để xây dựng hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người, tạo sự gắn kết chặt chẽ, đồng bộ xây dựng, phát triển văn hóa với xây dựng, phát triển con người.

Cùng với quan điểm: “Phát triển toàn diện, đồng bộ các lĩnh vực văn hóa, bảo đảm vừa phát huy những giá trị tốt đẹp của dân tộc, vừa tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân loại tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế”[3], Đại hội XIII của Đảng còn khẳng định: “lấy giá trị văn hóa, con người Việt Nam làm nền tảng, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm phát triển bền vững”^[4]. Đây là cơ sở để xây dựng hệ giá trị văn hóa có sự gắn kết chặt chẽ, nhuần nhuyễn, sâu sắc với xây dựng chuẩn mực con người Việt Nam.

Bên cạnh đó, ở nhiệm kỳ Đại hội XIII, một trong những nhiệm vụ trọng tâm mà Đảng ta đã xác định, đó là: “giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế; có chính sách cụ thể phát triển văn hóa vùng đồng bào dân tộc thiểu số”[5]; qua đó nhằm: “Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa, con người Việt Nam thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc”^[6].

2. Những định hướng phát triển văn hoá

Văn kiện Đại hội XII của Đảng xác định tám nhiệm vụ, giải pháp phát triển văn hoá và con người Việt Nam: Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện phải trở thành một mục tiêu của chiến lược phát triển; Xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh, phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Xây dựng văn hoá trong chính trị và kinh tế; Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hoá; Làm tốt công tác lãnh đạo, quản lý báo chí, xuất bản; Phát triển công nghiệp văn hoá đi đôi với xây dựng, hoàn thiện thị trường dịch vụ và sản phẩm văn hoá; Chủ động hội nhập quốc tế về văn hoá, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại; Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với lĩnh vực văn hoá. Kết luận số 76 KL/TW (04/6/2020) của Bộ Chính trị khóa XII khi nhấn mạnh: Văn hóa là hồn cốt của dân tộc, khẩn trương xây dựng hệ giá trị văn hóa con người Việt Nam thời kỳ mới. Kết thừa và phát triển các quan điểm đó, Văn kiện Đại hội XIII đã khái quát những định hướng phát triển văn hoá Việt Nam trong tiến trình phát triển đất nước, đó là:

Về công tác giáo dục: “Tăng cường giáo dục lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc, truyền thống và lịch sử dân tộc, ý thức trách nhiệm xã hội của các tầng lớp nhân dân, nhất là thanh niên... nâng cao nhận thức, ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật, bảo vệ môi trường, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc của người Việt Nam”^[7]; đồng thời chú trọng hơn giáo dục đạo đức, nhân cách, tư duy sáng tạo, kỹ năng sống, kỹ năng làm việc, ngoại ngữ, công nghệ thông tin, công nghệ số và các giá trị cốt lõi.

Đảng ta xác định: “Thực hiện những giải pháp đột phá nhằm ngăn chặn có hiệu quả sự xuống cấp về đạo đức, lối sống, đẩy lùi tiêu cực xã hội và các tệ nạn xã hội”^[8] và “kiên quyết đấu tranh loại bỏ các sản phẩm, thông tin độc hại, xuyên tạc, phản động ảnh hưởng xấu đến ổn định chính trị - xã hội, thuần phong, mỹ tục”^[9]. Không những vậy, Đại hội XIII còn chỉ rõ: “Từng bước vươn lên khắc phục các hạn chế của con người Việt Nam; xây dựng con người Việt Nam thời đại mới, gắn kết chặt chẽ, hài hòa giữa giá trị truyền thống và giá trị hiện đại”^[10]. Điều này cho thấy, Đảng ta có bước nhận thức mới rõ hơn, sâu sắc và toàn diện hơn về văn hóa và con người Việt Nam, khẳng định giá trị tốt đẹp, những giá trị tích cực, có ý nghĩa căn cốt tạo nên bản sắc văn hóa và con người Việt Nam.

Trong xây dựng văn hóa Việt Nam, Đại hội XIII của Đảng yêu cầu phải hướng vào giáo dục: “Lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa, nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc, nuôi dưỡng ước mơ, hoài bão, khát vọng vươn lên; nâng cao tinh thần trách nhiệm đối với đất nước, với xã hội... để phát triển lành mạnh, toàn diện, hài hòa cả về trí tuệ, thể chất và giá trị thẩm mỹ”^[11].

Về xây dựng môi trường văn hóa: “Xây dựng môi trường văn hóa một cách toàn diện ở gia đình, nhà trường, cộng đồng dân cư, trong các cơ quan đảng, nhà nước, đoàn thể, doanh nghiệp để văn hóa thực sự là động lực, đột phá phát triển kinh tế, xã hội, hội nhập quốc tế. Phát huy tinh thần yêu nước, ý chí tự cường, tự hào dân tộc, tính cộng đồng và khơi dậy khát vọng vươn lên. Đề cao tính tiền phong gương mẫu trong văn hóa ứng xử của người lãnh đạo, cán bộ, đảng viên trong các cơ quan, đơn vị”^[12].

Để tạo động lực xây dựng, phát triển văn hóa, Đại hội XIII xác định: “Có cơ chế, chính sách, giải pháp để xây dựng môi trường văn hóa thật sự trong sạch, lành mạnh, cải thiện điều kiện hưởng thụ văn hóa của nhân dân”^[13]. Đồng thời, Đảng xác định kết hợp sức mạnh của cả môi trường văn hóa, giai đình, nhà trường và xã hội nhằm xây dựng, phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam. Đảng ta còn nhận định cần: “Phát huy vai trò của gia đình, cộng đồng, xã hội trong việc xây dựng môi trường văn hóa, con người giàu lòng nhân ái, khoan dung, chân thành, tín nghĩa, trọng đạo lý, cần cù, chăm chỉ, tiết kiệm, sáng tạo, hiện đại”^[14].

Về hiện thực hóa giá trị văn hóa trong các lĩnh vực của đời sống xã hội: “Xây dựng và thực hiện các chuẩn mực văn hóa trong lãnh đạo, quản lý. Chú trọng xây dựng môi trường văn hóa công sở lành mạnh, dân chủ, đoàn kết, nhân văn; đẩy lùi bệnh quan liêu, bè phái, mất đoàn kết, chủ nghĩa cơ hội và thực dụng. Xây dựng văn hóa doanh nghiệp, doanh nhân và kinh doanh”^[15].

Trong xu thế toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng, Đảng xác định: “Có kế hoạch, cơ chế và giải pháp xử lý đúng đắn mối quan hệ giữa bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử truyền thống dân tộc trong xây dựng con người, phát triển kinh tế - xã hội”^[16]. Chú trọng nâng cao giá trị tư tưởng, nghệ thuật, đồng thời bảo đảm tự do, dân chủ trong sáng tạo văn học, nghệ thuật; khuyến khích những tìm tòi mới làm phong phú thêm bản sắc văn hóa Việt Nam; hạn chế các lệch lạc, các biểu hiện chạy theo thị hiếu tầm thường. Quan tâm, tạo điều kiện phát triển văn hóa, văn nghệ của các dân tộc thiểu số.

Về sự lãnh đạo của Đảng: Đại hội XIII khẳng định: “Tiếp tục đổi mới toàn diện nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước về văn hóa. Tăng cường đâu tư, khai thác và phát huy tối đa các nguồn lực văn hóa, đi đôi với đổi mới nội dung, phương thức quản lý”^[17]. Đảng coi trọng và nhấn mạnh việc cụ thể hóa, thực hiện tốt cơ chế “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”[18] cùng với phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”[19]. Sử dụng thể chế, các nguồn lực, công cụ điều tiết, cơ chế, chính sách để phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm an sinh, nâng cao phúc lợi xã hội và bảo vệ môi trường.

Về công nghiệp văn hóa: Đại hội XIII của Đảng khẳng định: “Khẩn trương triển khai phát triển có trọng tâm, trọng điểm ngành công nghiệp văn hóa và dịch vụ văn hóa trên cơ sở xác định và phát huy sức mạnh mềm của văn hóa Việt Nam, vận dụng có hiệu quả các giá trị tinh hoa và thành tựu mới của văn hóa, khoa học, kỹ thuật, công nghệ của thế giới”^[20]. Cơ quan quản lý Nhà nước cần hoàn thiện cơ chế, chính sách phát triển công nghiệp văn hóa. Xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại đảm bảo tính Đảng, tính giáo dục, tính tuyên truyền cao trong kỷ nguyên cách mạng công nghệ hiện đại. Đây là cơ sở vật chất và nguồn lực xã hội nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả sản phẩm, dịch vụ văn hóa; đồng thời cho phép khai thác, phát huy có hiệu quả những thế mạnh, tiềm năng của văn hóa Việt Nam trong xu thế toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế..

Đối với các loại hình hoạt động sáng tạo văn hóa, nghệ thuật, truyền thông, điểm mới của Đại hội XIII Đảng là: "Chú trọng nâng cao giá trị tư tưởng, nghệ thuật, đồng thời bảo đảm tự do, dân chủ trong sáng tạo văn học, nghệ thuật; khuyến khích những tìm tòi mới làm phong phú thêm bản sắc văn hóa Việt Nam"[21]; “quan tâm phát triển văn hóa, văn nghệ của các dân tộc thiểu số"[22]; "đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của các hội văn học, nghệ thuật,… khuyến khích tự do sáng tạo, thực thi quyền tác giả"[23]; " Bảo đảm quyền hưỏng thụ, tự do sáng tạo trong hoạt động văn hóa, nghệ thuật của mỗi người dân và cộng đồng"[24].

Về lĩnh vực báo chí, truyền thông, các Văn kiện Đại hội XIII tiếp tục yêu cầu thực hiện nhiệm vụ đã đặt ra từ Đại hội XII, trong đó yêu cầu các cơ quan báo chí, truyền thông phải thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích, đối tượng phục vụ, nâng cao tính tư tưởng, nhân văn và khoa học, đề cao trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, góp phần xây dựng văn hóa và con người Việt Nam. Đồng thời, Báo cáo chính trị Đại hội XIII nhấn mạnh mục tiêu "Xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại".

Vấn đề hội nhập quốc tế về văn hóa: Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ: “Chủ động, tích cực hội nhập quốc tế về văn hóa, xây dựng Việt Nam thành địa chỉ hấp dẫn về giao lưu văn hóa quốc tế. Tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại phù hợp với thực tiễn Việt Nam, đồng thời chủ động nâng cao sức đề kháng của các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thanh, thiếu niên đối với các văn hóa phẩm ngoại lai độc hại; từng bước đưa văn hóa Việt Nam đến với thế giới”^[25]. Quan điểm này thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng về phát triển văn hóa trong thời kỳ mới mới. Đây là cơ sở để hình thức văn hóa đối ngoại, các quan hệ quốc tế về văn hóa hoạt động có chất lượng, hiệu quả thiết thực; qua đó dung nạp có chọn lọc tinh hoa văn hóa thế giới, làm giàu văn hóa Việt Nam, đồng thời quảng bá, lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam ra quốc tế.

Như vậy, những định hướng phát triển văn hóa Việt Nam theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng đã phản ánh sâu sắc tư duy mới của Đảng về văn hóa đảm bảo cho sự phát triển bền vững đất nước theo tiến trình lịch sử.

 

 

---

[1] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb CTQGST, Hà Nội, 2021, tr. 115 - 116

[2] Sđd, tr. 143.

[3] Sđd, tr. 262.

[4] Sđd, tr.215 - 216.

[5] Sđd, tr. 202.

[6] Sđd, tr.115 - 116.

[7] Sđd, tr.143.

[8] Sđd, tr.143.

[9] Sđd, tr.146.

[10] Sđd, tr.143.

[11] Sđd, tr.168.

[12] Sđd, tr.262.

[13] Sđd, tr.144.

[14] Sđd, tr.263.

[15] Sđd, tr.144.

[16] Sđd, tr.145.

[17] Sđd, tr.146.

[18] Sđd, tr.192.

[19] Sđd, tr.192

[20]  Sđd, tr.145.

[21] Sđd, tr.145

[22] Sđd, tr.145

[23] Sđd, tr.145

[24] Sđd, tr 264

[25] Sđd, tr.147.