PHẢI CHĂNG PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN XÃ HỘI CỦA C.MÁC ĐÃ LỖI THỜI?

                                                                                                 Kiên Trung

Hiện nay có không ít quan điểm của các học giả tư sản cho rằng: nền văn minh mới không dung nạp trong bản thân nó hình thái xã hội chủ nghĩa và cách tiếp cận hình thái kinh tế - xã hội mà C.Mác đã vạch ra cũng không còn đủ để lý giải những biến đổi về chất của thế giới hiện đại nữa. Cách tiếp cận đó rơi vào ngõ cụt về đối nội cũng như đối ngoại, phải theo cách tiếp cận mới rộng lớn hơn, cao hơn mới có thể hòa nhập vào nền văn minh mới, mới có thể lý giải một cách triệt để đối với thế giới hiện đại. Với cách tiếp cận này, những tiêu chuẩn về giai cấp, hệ tư tưởng sẽ nhường chỗ cho những tiêu chuẩn khác như: dân tộc, văn hóa với quyền lực đang chuyển sức mạnh vào trí thức, thuộc về trí thức mà không thuộc về bạo lực và sự giàu có nữa.

Về mặt khoa học, chúng ta không hề phản đối có thể và cần phải có nhiều cách tiếp cận khác nhau để phân tích và nhận thức một sự vật, một hiện tượng, một quá trình bất kỳ của tự nhiên cũng như của xã hội. Mỗi cách tiếp cận từ các góc độ khác nhau đều có những hợp lý và thế mạnh riêng để nắm sự vật vốn có nhiều chất và nhiều thuộc tính cơ bản. Vấn đề cần đặc biệt chú trọng ở đây là phân biệt rõ: tính khách quan, trung thực, khoa học của bản thân phương pháp nghiên cứu, với ý đồ chủ quan, lợi dụng hoặc đưa ra những phương pháp nhằm xuyên tạc, chống phá học thuyết khoa học và cách mạng của C.Mác. Chẳng hạn như: “Thuyết hội tụ” với tác giả tiêu biểu của nó là Buckingham (Mỹ) và Tinhhergen (Hà Lan); Thuyết “Chủ nghĩa tiến hóa”, với các tác giả là Brêdinski; “Thuyết xã hội sau công nghiệp” hay “Xã hội tiêu thụ” với các tác giả tiêu biểu như: R.Phirastie, D.Ben,.. Đặc biệt, gần đây nhất nhà tương lai học người Mỹ - Alvin Toffer với thuyết “Ba làn sóng” tức “Ba nền văn minh” lần lượt kế tiếp nhau, v.v..

Trên thực tế, các phương pháp tiếp cận xã hội trên đây không giải quyết được một cách đúng đắn, khoa học về đời sống xã hội và lịch sử phát triển của xã hội loài người. Do đó, nó hoàn toàn không thể trở thành “cứu cánh”, hay “điểm tựa” về mặt lý luận để các học giả tư sản có thể xuyên tạc, phủ nhận chủ nghĩa Mác. Ngược lại, kể từ khi học thuyết hình thái kinh tế - xã hội ra đời cho đến nay, tuy thực tiễn xã hội và sự phát triển của nhận thức khoa học đã bổ sung, phát triển mới các quan niệm lịch sử xã hội; cho dù đã, đang và tiếp tục chịu bao sự công kích, chống phá của kẻ thù, song học thuyết vẫn chứng tỏ giá trị khoa học và cách mạng của nó. Lẽ dĩ nhiên, sức sống của học thuyết không phải ở câu chữ đã được C.Mác viết ra, mà là ở một phương pháp luận khoa học. Phương pháp tiếp cận xã hội của C.Mác vẫn chứng tỏ là phương pháp đúng đắn và hoàn bị nhất, với tinh thần triệt để khoa học và cách mạng nhất. Nó vạch rõ quy luật vận động tất yếu của nhân loại cùng với động lực của sự phát triển đó không phải do một lực lượng tinh thần hoặc lực lượng siêu nhiên thần bí nào cả, mà do hoạt động thực tiễn của con người, trước hết là thực tiễn lao động sản xuất vật chất dưới tác động sự tác động của các quy luật khách quan, cơ bản và phổ biến chung của mọi chế độ xã hội loài người. Ở đó quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất là quy luật cơ bản nhất của sự phát triển xã hội.

Cùng với quy luật cơ bản này, quy luật quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng cho phép con người có thể nhận rõ được vai trò, tính chất, tác dụng của những mặt cơ bản nhất của xã hội, đó là lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất và kiến trúc thượng tầng xã hội để có thể tự giác vận dụng quy luật và chủ động tác động vào những mặt cơ bản nhất đó của xã hội nhằm cải biến xã hội theo mục đích của mình.