HẢI
LINH
Ra đời cách nay 80 năm, Đề cương văn hóa Việt Nam 1943 (gọi tắt là Đề cương) được ví như tuyên ngôn đầu tiên của Đảng về văn hóa và có ý nghĩa khai sáng, mở đường cho văn hóa Việt Nam phát triển. Nếu coi Đề cương này là tuyên ngôn đầu tiên của Đảng về văn hóa nói chung và cuộc cách mạng văn hóa theo tinh thần mác-xít nói riêng thì các hội nghị văn hóa toàn quốc, các Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII), Nghị quyết số 33-NQ/TW của Đảng khóa XI là những bổ sung, điều chỉnh các mục tiêu cụ thể của đường hướng được vạch ra từ “đêm trước” của cuộc cách mạng giành chính quyền về tay nhân dân, là điểm mở đầu cho việc xây dựng một nền văn hóa mới.
Nhìn
vào thực tế có thể thấy rất rõ 3 phương châm “Dân tộc, khoa học, đại chúng” được
vạch ra từ Đề cương cho đến nay vẫn còn giữ được tính khoa học và thời sự. Với
một tư tưởng, một luận thuyết, 80 năm là khoảng thời gian ngắn để đánh giá sức
sống của nó, nhưng có thể thấy những thành tựu của cuộc cách mạng xã hội có phần
đóng góp to lớn của cách mạng văn hóa. Yêu cầu đầu tiên của một đề cương là nhằm
chỉ đạo và tổ chức hành động nhất quán, đúng hướng. 3 phương châm (còn gọi là 3
nguyên tắc) “Dân tộc, khoa học, đại chúng” chỉ được nói tới rất ngắn gọn và
trong thực tiễn, có nơi, có lúc còn hiểu chưa đúng, còn đơn giản hóa những
phương châm này, nhưng về đại thể, khó ai có thể phủ nhận được những thành tựu
của cuộc cách mạng văn hóa mà Đề cương đã chỉ ra.
Do
tính chất cứu quốc của bản Đề cương như một chương trình, cương lĩnh hành động
của Đảng nên 3 nguyên tắc ấy được giải thích rất ngắn gọn. “Dân tộc hóa” của nền
văn hóa mới là chống lại những ảnh hưởng của văn hóa nô dịch và văn hóa thuộc địa
khiến cho văn hóa Việt Nam không thể phát triển độc lập. Nó chống lại tất cả
các xu hướng văn hóa không vì dân tộc Việt Nam. “Khoa học hóa” là chống lại tất
cả những gì làm cho văn hóa thiếu tính khoa học và phản tiến bộ. Còn “đại chúng
hóa” được giải thích là chống lại những xu hướng tư tưởng, những thứ văn hóa mị
dân khiến cho văn hóa Việt Nam phản lại quyền lợi của đông đảo đại chúng, xa
lánh đại chúng.
Tuy
nhiên, lâu nay, không ít người đã cố tình hiểu sai đường hướng mà Đề cương vạch
ra khi căn cứ vào những ý kiến cụ thể trong những tình huống cụ thể hay đem những
lý giải của thời kỳ, một ý kiến, luận điểm nào đó được đưa ra rồi gán cho nó những
điều ở ngoài nó, khái quát thành các luận điểm mang tính khái quát nhưng lại
thiếu chính xác về mặt khoa học nhằm “kết tội” đường hướng văn hóa do Đảng khởi
xướng và lãnh đạo là chính trị hóa văn hóa, áp đặt, sai lầm, thậm chí đòi phải
từ bỏ nguyên tắc này hay nguyên tắc khác. Vì vậy, cần phải nhận thức thấu đáo,
khách quan về những giá trị căn bản của Đề cương văn hóa Việt Nam 1943.
Quá
trình toàn cầu hóa là một cuộc chơi lớn, cởi mở nhưng cũng sòng phẳng và khắc
nghiệt. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng đi đến tận cùng của cái dân tộc sẽ bắt
gặp cái chung của nhân loại, hay nói chính xác hơn là trong chiều sâu của mỗi nền
văn hóa của các dân tộc cũng chứa đựng phần chung của con người. Một nền văn
hóa lấy dân tộc, nhân dân, đất nước làm điểm tựa sẽ bảo đảm cho đất nước phát
triển bền vững, sẽ như liều kháng sinh văn hóa giúp cho dân tộc ấy, đất nước ấy
đủ sức đề kháng trước những xu hướng không lành mạnh, có hại trong quá trình hội
nhập. Đảng ta coi sự nghiệp cách mạng văn hóa là của toàn dân, trong đó đánh
giá cao vai trò của đội ngũ văn nghệ sĩ là một xu hướng khoa học và nhất quán.
Bởi vì ngay từ những năm đầu thành lập nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa ra
tuyên bố nổi tiếng: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”. Điều đó vừa là định hướng,
vừa là mục tiêu cho chúng ta xây dựng một nước Việt Nam hùng cường, nhân dân hạnh
Cần phải xử lý thật nghiêm bọn phản động chuyên xuyên tạc và chống phá đất nước
Trả lờiXóa